Zašto se Bosna i Hercegovina tako zove? Bosna i Hercegovina Stari grad Mostar

Jednom me pitao prijatelj Crnogorac: Bosna ti još nije izdala pasoš?
- ne,- odgovorila sam iznenađeno. - U čast čega?
- Toliko često idete tamo i uvek promovišete ovu državu na Fejsbuku da bih vam na njihovom mestu dao državljanstvo.

Svoju ljubav prema susednoj zemlji objašnjavam u tri reči - prelepo, ukusno, jeftino. I turisti to osete, odlaze tamo sa velikom radoznalošću i vraćaju se sa predivnim utiscima. Čini se da je to Evropa, ali s daškom srednjeg vijeka i istočnjačkog okusa.

Kratki film “Bosna bezvremenska” (bezvremenska Bosna) će biti pušten u prodaju u ljeto 2016. godine, pružit će vam priliku da se virtuelno divite na 50 najzanimljivijih lokacija u zemlji. Do sada je na Internetu postavljen samo dvominutni video o tvrđavi Gradina koja se nalazi u gradu Srebreniku.

Bosnu i Hercegovinu u polušali nazivam kvazi državom. Jer bez 100 grama je nemoguće razumjeti geografsku i političku podjelu... Republika Srpska i Federacija BiH, na koje je podijeljena, imaju čak dva različita željeznička sajta! Kada sam to saznao, bio sam zbunjen. I još jedna smiješna stvar - državom vladaju 3 predsjednika! Rat u Bosni je formalno utihnuo prije 20 godina, ali Bosanci još nisu naučili živjeti mirno, uhranjeno i prijateljski.Činilo se da je Churchill rekao tu frazu “Balkan proizvodi toliko istorije da ni sami nisu u stanju da je svare.” I to je istina, ali Bosna i Hercegovina je najviše stradala u 92-95.

Vidio sam i tačnu frazu modernog putnika Sergeja Novikova: Tokom 3 godine rata, Jugosloveni su uspjeli iskopati jaz između sebe koji ni Osmansko ni Austro-Ugarsko carstvo zajedno nisu mogle stvoriti.”.

Uz etničke sukobe, ekonomsku zaostalost, korupciju, siromaštvo, vidljive tragove rata i druge probleme, rukovodstvo bh. nedavno podnio zahtjev za ulazak u EU. Prema zvaničnoj najavi, članstvo u EU će se razmatrati u Briselu 15. februara 2016. godine... Ali kako kaže poznata izreka: Obećati ne znači udati se! Ali ako ova mješavina država u jednoj državi ipak postane dio Unije evropskih država u dalekoj budućnosti, onda će bez 200 grama biti nemoguće razumjeti njenu političku i ekonomsku strukturu :))) Tako da jednom za svagda vaša pitanja o ovoj zemlji nestati, preporučujem čitanje zanimljivih članaka

Lično, još nisam puno vidio u Bosni, iako živim u susjedstvu, plan sa fantastičnim mjestima je već naslikan na dva lista papira. Već sam umoran od standardnih ruta, a moji prijatelji ne pristaju na duže putovanje, čak ni nedelju dana. Ostaje samo sačekati dolazak blogera i putnika koje također zanima Bosna.

Bosna i Hercegovina je na 10. mjestu u svijetu po potrošnji kafe. Bosanska kafa je dio bosanskog identiteta. Ovo je simbol države :)) Jednom sam u jednom mostarskom kafiću tražio tursku kafu, znači kuvanu u džezvi i sa ratlukom, a konobar me ispravio - Ovo je kafana Bosanska.

Počitelj, pogled sa druge strane tvrđave

Šta ovaj popločani kamen nije vidio!

Ali ovi zidovi, sa otiscima posljednjeg rata, reći će još više

Ono što turisti ne shvaćaju su prirodne ljepote Bosne i Hercegovine. Kakve su to rijeke, planine, parkovi, čak i komadić mora :)) U jesen, nakon obilnih kiša, stigao sam i ugledao svjetlo - vode je bilo višestruko više nego u proljeće. Na fotografiji se ne vidi visina, ali tamo je nevjerovatno lijepo, jako bučno, a lice vam svake sekunde zasipaju kapljice iz vodopada.

Sam put od Crne Gore do Trebinja je nevjerovatno lijep. Kroz Risan ide slikovitiji put nego kroz Herceg Novi, iako je duži.

Trebinje sa kafanom pod platanima je nostalgija za Jugoslavijom

A u blizini je vrebao manastir Tvrdoš, izgledajući kao vanzemaljski gost

Neposredno ispod crkve nalazi se pogon za proizvodnju vina, tamo često idem da pogledam visoke metalne bačve i pijem svježe vino koje se ovdje puni. Organiziranim turistima se pokazuje još jedno mjesto - podrum sa drvenim bačvama i vino za novac :))

BOSNA I HERCEGOVINA (Bosna i Hercegovina).

Opće informacije

Bosna i Hercegovina - stanje u jugoistočnoj Evropi, na zapadnom delu Balkanskog poluostrva. Graniči se sa Hrvatskom na sjeveru, zapadu i jugu, sa Srbijom i Crnom Gorom na istoku i jugoistoku; na jugu ima izlaz na Jadransko more (oko 20 km obale). Površina 51,1 hiljada km2. Stanovništvo 4452,9 hiljada ljudi (2005). Glavni grad je Sarajevo. Službeni jezici su bosanski (bosanski), srpski, hrvatski (vidi srpsko-hrvatski jezik). Monetarni jedinica- konvertibilna marka (CM). Sastoji se od Federacije Bosne i Hercegovine (površine 26,08 hiljada km 2, ili oko 51% teritorije zemlje; populacija 2931 hiljada ljudi, 2005) i Republika Srpska (površina 25,05 hiljada km 2, stanovništvo 1521,9 hiljada ljudi). Administrativno, Federacija Bosne i Hercegovine je podijeljena na 10 kantona, koji se sastoje od 79 zajednica; u Republici Srpskoj postoje 62 zajednice; Zajednica Brčko je odlukom međunarodne arbitraže (1999.) proglašena posebnim distriktom (distriktom) i kondominijum je Federacije Bosne i Hercegovine i Republike Srpske.

Bosna i Hercegovina je članica UN-a (1992.), OSCE-a (1992.), Vijeća Evrope (2002.), MMF-a (1992.), IBRD-a (1993.), WTO-a (posmatrač).

Yu. E. Bychkov, A. A. Shinkarev.

Politički sistem

Bosna i Hercegovina je federalna država koju čine Federacija Bosne i Hercegovine i Republika Srpska. Ustav Bosne i Hercegovine usvojen je 14. decembra 1995. godine. Oblik vladavine je parlamentarna republika.

Funkcije šefa države obavlja kolegijalno tijelo – Predsjedništvo Bosne i Hercegovine, koje se sastoji od 3 člana: jednog Bošnjaka i jednog Hrvata (koji se biraju direktno iz Federacije Bosne i Hercegovine) i jednog Srbina (koji se biraju direktno iz Federacije Bosne i Hercegovine). Republika Srpska). Njihov mandat je 4 godine (sa pravom na jedan reizbor). Članovi Predsjedništva Bosne i Hercegovine između sebe biraju predsjedavajućeg. Prezidijum vodi spoljnu politiku države; imenuje ambasadore i druge predstavnike države u inostranstvu; predstavlja u međunarodnim organizacijama; vodi pregovore i sl. Svaki član Predsjedništva, na osnovu svog položaja, ima ovlaštenje da vrši civilno vodstvo oružanih snaga zemlje.

Legislative moć koju sprovodi dvodomna Parlamentarna skupština. Dom naroda se sastoji od 15 poslanika, od kojih 10 biraju nacionalni parlamenti iz Federacije Bosne i Hercegovine (5 poslanika iz reda Hrvata i 5 iz reda Bošnjaka) i 5 iz Republike Srpske (iz reda Srba). Predstavnički dom čine 42 poslanika, 2/3 bira stanovništvo iz Federacije Bosne i Hercegovine, a 1/3 iz Republike Srpske. Izvršna vlast pripada Vijeću ministara. Predsjedavajućeg Vijeća ministara imenuje Predsjedništvo Bosne i Hercegovine nakon što ga odobri Predstavnički dom.

Bosna i Hercegovina ima višestranački sistem; Glavne političke stranke su Stranka demokratske akcije, Stranka za Bosnu i Hercegovinu, Srpska demokratska stranka, Socijaldemokratska partija Bosne i Hercegovine, Hrvatska demokratska zajednica / Kršćansko-demokratska stranka.

V. P. Shram.

Priroda

Reljef. Veći dio teritorije Bosne i Hercegovine nalazi se u Dinarskom gorju. Od sjeverozapada prema jugoistoku, pretežno ravnih vrhova, snažno raščlanjeni, često sa strmim padinama, paralelno se protežu planinski lanci i prostrani međuplaninski kotline. U sjevernim i južnim dijelovima preovlađuju brdsko i niskoplaninsko područje, u centralnom dijelu su srednjoplaninski i visokoplaninski masivi koji na jugoistoku dostižu 2386 m (najviša tačka Bosne i Hercegovine je planina Maglić). Kraški oblici reljefa su rasprostranjeni - gole krečnjačke stijene, karovi, pećine, podzemne rijeke. U međuplaninskim kotlinama, uključujući Livansko-Pole (405 km 2), formirana su ogromna polja. Na jugozapadu je kratak (oko 20 km) dio planinske obale Jadranskog mora. Na severu, uz dolinu reke Save, prostire se ravnica sa ravnim slivovima i širokim rečnim dolinama (južni deo srednjedunavske nizije).

Geološka struktura i minerali. Teritorija Bosne i Hercegovine se nalazi u okviru sistema Dinarskih nabora (tzv. Dinaridi) kenozojskog alpsko-himalajskog pokretnog pojasa, koji se odlikuje pokrivno-zonskom strukturom. Vanjske zone su naborane i poremećene natiscima i pokrivačima sedimentnih slojeva paleozoika, mezozoika i paleogena i predstavljaju fragmente pokrivača kontinentalnog bloka Jadrana (locirano na zapadu) otkinutih u različitim fazama alpske tektogeneze. Unutrašnje zone čine pokrivači jurskih ofiolita, krečnjaka iz krede i kredno-paleogenog fliša - fragmenata kore oceanskog basena Neo-Tethys (vidi članak Tetis). Postoje intruzije kenozojskih granitoida. Male depresije su ispunjene neogenim ugljenosnim naslagama. Teritorija Bosne i Hercegovine je izrazito seizmička. Kao rezultat katastrofalnog zemljotresa 1969. godine, uništen je grad Banja Luka.

Najznačajniji minerali Bosne i Hercegovine: boksit (ležišta su uglavnom kraškog tipa, grupirana u boksitonosnim područjima - Bosanska Krupa, Jajce, Vlasenica, Mostar i dr.), željezne rude(rudarski kotari Ljubija, Vareš, Omarska), mrki ugalj(Banovički i Srednjobosanski basen), ligniti (Kamnegradski basen), azbest (Bosansko-Petrovo-Selo ležište). Poznata su nalazišta ruda žive (Dražević) i mangana (Bužim, Čevljanoviči), barita (Kreševo), kamene soli, prirodnih građevinskih materijala (glina itd.).

Klima. U većem dijelu zemlje klima je umjereno kontinentalna. Ljeto je toplo (prosječna julska temperatura 19-21°C na ravnicama, 12-18°C na planinama). Zima je umjereno hladna (prosječna januarska temperatura je od 0 do -2°C na ravnicama, od -4 do -7°C na planinama). IN godine 800-1000 mm padavina pada ravnomerno na ravnicama i 1500-1800 mm u planinama. Na jugozapadu i jugu Bosne i Hercegovine klima je suptropska mediteranska, sa toplim, suhim ljetima (prosječna julska temperatura 25°C) i toplim, vlažnim zimama (prosječna januarska temperatura 5°C). Godišnje padne do 1600 mm padavina sa maksimumom u novembru - decembru.

Unutrašnje vode. Bosna i Hercegovina ima gustu i razgranatu riječnu mrežu ukupne dužine preko 2000 km. Oko 3/4 teritorije pripada slivu reke Dunav. Glavne rijeke su Sava sa pritokama Unom, Sanom, Vrbasom, Bosnom i Drinom koje teku uglavnom od juga ka sjeveru. Najveća rijeka u slivu Jadranskog mora (1/4 teritorije Bosne i Hercegovine) je rijeka Neretva. Najveća jezera Buško i Bilečko su kraškog porijekla. Godišnje obnovljivo vodni resursi su 38 km 3, dostupnost vode je oko 9 hiljada m 3 po osobi godišnje (2000). Planinske rijeke imaju značajan hidroenergetski potencijal; Stvoreno je oko 30 akumulacija. Ne više od 3% vodnih resursa se koristi u ekonomske svrhe (od toga 60% ide za poljoprivredne potrebe, 30% za potrebe opština, 10% troše industrijska preduzeća).

Tla, flora i fauna. Plodna aluvijalna tla su uobičajena u dolinama rijeke Save i njenih pritoka, a smeđa tla su česta u planinama. Površina šuma iznosi 2273 hiljade hektara(44% teritorije), uključujući 57 hiljada hektara vještačkih šumskih plantaža. Autohtone lisne šume ravničarskog područja sjeverne Bosne zamijenjene su poljoprivrednim zemljištem. U podnožju i sjevernim padinama planine do visine od 500 m rastu šume hrasta i graba s primjesom javora, lipe i brijesta. U centralnim predjelima uobičajene su bukove šume, na nadmorskoj visini od 800-900 m zamjenjuju ih bukovo-jelove šume s primjesom bora i smrče. Na jugoistoku, u pojasu mešovitih i četinarskih šuma, povremeno se sreće i endemska srpska omorika. Iznad 1600-1700 m nalaze se krivudave planinske borove šume i subalpske livade. Na jugozapadnim padinama, na smeđim tlima, česta je makija sa hrastom crnikom, crvenom klekom i drugim pretežno zimzelenim vrstama grmlja, na stjenovitim padinama; Iznad 300-400 m, na rendzinama su područja autohtonih šuma hrasta i crnike, graba i javora kombinovana sa šibljakom.

Planine su dom divokoze, jelena, srne, mrkog medvjeda, vuka, divlje svinje, evropskog risa, divlje mačke, vidre i kuna. U kraškim područjima postoje brojni gušteri, zmije i kornjače. Velike ptice uključuju orlove, sokolove i tetrijebe. U močvarnom donjem toku rijeke Neretve nalaze se velike i male čaplje, čaplje i razne vodene ptice; Među grabežljivcima su suri orao, veliki orao pegav i orao belorepan.

U Bosni i Hercegovini postoji 5 zaštićenih prirodnih područja ukupne površine 25,05 hiljada hektara, uključujući nacionalne parkove Sutjeska i Kozara.

Lit.: Romanova E. P. Moderni pejzaži Evrope. M., 1997; Šuman M. Bosna i Hercegovina. N.Y., 2004.

M. A. Arshinova; V. E. Khain (geološka struktura i minerali).

Populacija

Bošnjaci, prema različitim procjenama, čine od 38 do 52,5% stanovništva, Srbi - od 21,5 do 30%, Hrvati - od 12 do 17%, Romi - preko 10% (2005). Ostale etničke grupe koje žive u Bosni i Hercegovini su Crnogorci, Makedonci, Albanci, Česi, Slovaci, Rusini, Jevreji itd.

Prema popisu stanovništva (1991.) u Bosni i Hercegovini je živjelo 4,37 miliona ljudi. Tokom oružanog sukoba 1992-95, poginulo je oko 200-250 hiljada ljudi, preko 30 hiljada ljudi je nestalo, oko 2 miliona ljudi je postalo izbjeglica i raseljenih lica. Od kasnih 1990-ih, stanovništvo zemlje se povećava zbog povratka dijela izbjeglica, kao i zbog relativno visoke stope nataliteta (12,5 rođenih na 1.000 stanovnika 2005. godine) i niske stope mortaliteta (8,4 na 1.000 stanovnika); smrtnost novorođenčadi (21,1 na 1000 živorođenih) jedna je od najviših u Evropi. Stopa fertiliteta je 1,7 djece po ženi. Prirodni priraštaj stanovništva 0,44% (2005). Bilans vanjskih migracija je pozitivan - 0,3 migranata na 1000 stanovnika. Udio djece do 15 godina je 18,3% (2005), starijih (65 godina i više) 10,9%, radno sposobnih (15-64 godine) 70,7%. U prosjeku, na 100 žena dolazi 101 muškarac. Prosječan životni vijek je 72,9 godina (muškarci - 70,1, žene - 75,8 godina). Demografsko ponašanje značajno varira među različitim etničkim grupama stanovništva. Najveći natalitet i prirodni priraštaj su među Bošnjacima, među Srbima i Hrvatima prevladava broj žena u svim starosnim kategorijama, osim djece (do 15 godina).

Prosječna gustina naseljenosti je 87,1 st./km 2 (2005.), u Federaciji Bosne i Hercegovine - 112,4 st./km 2, u Republici Srpskoj - 60,7 st./km 2. Riječne doline su najgušće naseljene; U slabo naseljenim planinskim područjima preovlađuju stanovnici starijih starosnih grupa. Proces koncentracije stanovništva u razvijenim urbanim centrima i drugim urbanizovanim naseljima se nastavlja. Udio gradskog stanovništva je 43% (2003). Veliki gradovi (2005; hiljada ljudi): Sarajevo (697), Banja Luka (221), Zenica (164), Tuzla (142), Mostar (105). Ukupno, privreda zapošljava preko 1 milion ljudi (2001). Stopa nezaposlenosti 44% ekonomski aktivnog stanovništva zemlje (zvanični podaci); stvarna stopa nezaposlenosti je oko 20% (uključujući skrivena zaposlenja; procjena).

Yu. E. Bychkov, A. A. Shinkarev.

Religija

Na području Bosne i Hercegovine postoji 5 eparhija Srpske pravoslavne crkve: Dabro-bosanska, Banjalučka, Bihaćko-petrovačka, Zahumsko-hercegovačka i Zvorničko-tuzlanska. Prema zvaničnoj statistici (2004), 31% stanovništva su pravoslavni hrišćani. Prema različitim izvorima, od 40 do 44% stanovništva su sunitski muslimani, 15,5% su katolici, a oko 4% su protestanti. Na području zemlje, u Međugorju, nalazi se međunarodni centar hodočašća vezanih uz ukazanja Djevice Marije. Kao rezultat vojnih sukoba 1992-95, uništeni su i oštećeni brojni pravoslavni, katolički i muslimanski vjerski objekti. Za rješavanje vjerskih pitanja postoji Međureligijsko vijeće koje se sastoji od predstavnika 4 vjere: pravoslavlja, katolicizma, islama i judaizma.

Istorijska skica

Bosna i Hercegovina do sredine 15. stoljeća

Teritorija Bosne i Hercegovine je naseljena još od paleolita (lokacija kod ušća rijeke Usore). Od neolita se može pratiti gravitaciono privlačenje kultura Bosne prema unutrašnjosti Balkana (Butmirska kultura, Vita), i Hercegovine prema Mediteranu (Starčevačka kultura). U kasnom neolitu - ranom bronzanom dobu na tlu Bosne i Hercegovine dolazi do dramatičnih promjena, šire se vučedolska, kostolačka, badenska kultura. Spomenici na prijelazu iz bronzanog i željeznog doba pripadaju istočnom Halštatu (bosanska verzija ove kulture vezuje se za Ilire). U 4. stoljeću prije Krista, Kelti su ušli na teritoriju Bosne i Hercegovine, raseljeni ili asimilirani u 2. stoljeću prije Krista, kada su ove zemlje pale u orbitu politike Starog Rima. Početkom 1. stoljeća nove ere, bosanskohercegovačke zemlje ulaze u sastav rimske države (provincije Dalmacija, Gornja i Donja Panonija). Pojavili su se rimski gradovi i vile, razvilo se rudarenje gvožđa, srebra i zlata; Unatoč romanizaciji, tradicija Ilira je očuvana na selu. Krajem 4. - početkom 5. stoljeća teritoriju Bosne i Hercegovine napadaju Vizigoti, a nakon što je u sastavu kraljevine Ostrogota (kraj 5. st. - oko 535. godine) dolazi pod vlast Byzantium. U 6.-7. veku se ovde pojavljuju Sloveni. Od sredine 10. stoljeća u izvorima se spominju plemenske kneževine: Trebinje, Zahumlje, Travunija, Poganija (Neretva) i Bosna. Teritorija Bosne i Hercegovine bila je predmet rivalstva između Srbije, Hrvatske, Ugarske i Vizantije i naizmenično je bila u njihovom sastavu. U 12.-14. stoljeću Bosna je bila kneževina koju je vodio ban [najpoznatiji: Kulin (vladao 1180-1204 ili 1203), Stjepan Kotromanich (vladao 1322-53)].

Od kraja 12. stoljeća bogumilstvo se širi Bosnom i Hercegovinom, na osnovu čega je nastala samostalna Crkva bosanska. Ban Tvrtko I anektirao je dio srpskih zemalja i jadranskog primorja sa gradovima Kotorom, Splitom, Šibenikom, Trogirom i 1377. godine preuzeo titulu kralja “Srba, Bosne, Pomorja i zapadnih zemalja”; njegove trupe su učestvovale u bici ujedinjenih srpskih snaga protiv Turaka na Kosovu Polju (1389). Nakon smrti Tvrtka I (1391.) počinje dugo razdoblje feudalnih građanskih sukoba. Tokom ove borbe, jedan od vladara južnog dijela bosanskog kraljevstva Stjepan Vukčić proglasio se za vojvodu „Svetog Save“ (1448.); njegovi posjedi su kasnije postali poznati kao Hercegovina.

Bosna i Hercegovina pod osmanskom vlašću. Godine 1463. Turci su osvojili Bosnu i 1482. godine i Hercegovinu, a 1583. godine ujedinjeni u Bosanski pašalik. Tu je postao široko rasprostranjen turski vojni feudalni sistem. Većina plemstva i dio stanovništva prešao je na islam. Dio kršćanskog stanovništva, potlačen kako turskih vlasti, tako i lokalnog muslimanskog plemstva, migrirao je. Centri pravoslavlja bili su manastiri; Među katoličkim stanovništvom, franjevci su uživali najveći autoritet (aktiv aktivnost Katolički misionari, posebno u zapadnim zemljama, razvili su se na prijelazu iz 16. u 17. stoljeće). Od početka 19. vijeka se intenzivira borba naroda Bosne i Hercegovine protiv nacionalnog i društvenog ugnjetavanja (seljačke bune 1804-13, 1834, 1852-53, 1857-58, 1861-62, itd.), čiji je vrhunac bio Hercegovačko-bosanski ustanak 1875. 78. Odlukom Berlinskog kongresa 1878. godine Austro-Ugarska je dobila pravo da okupira Bosnu i Hercegovinu i u njoj nametne svoju upravu. Austro-ugarske vlasti izvršile su međupojasni preseljavanje pravoslavaca, katolika i muslimana u Bosnu i Hercegovinu. Srbi, koji su činili najveću nacionalnu zajednicu, bili su suprotstavljeni Hrvatima, Hrvati Srbima, hrišćani muslimanima.

Bosna i Hercegovina s početka 20. stoljeća. 1908. godine teritoriju Bosne i Hercegovine anektirala je Austro-Ugarska. To je izazvalo proteste ne samo u samoj Bosni i Hercegovini, već iu susjednim zemljama, prvenstveno u Srbiji; Nastala je bosanska kriza 1908-09. Član organizacije Mlada Bosna G. Princip strijeljao je austrougarskog prijestolonasljednika Franca Ferdinanda u Sarajevu 28. juna 1914. godine, što je bio povod za Prvi svjetski rat. Godine 1918, nakon raspada Austro-Ugarske, Bosna i Hercegovina je ušla u sastav Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca (od 1929. Jugoslavija). Tijekom 2. svjetskog rata uključena je u marionetsku Nezavisnu Državu Hrvatsku. Glavne bitke oslobodilačkog rata u Jugoslaviji odvijale su se na teritoriji Bosne i Hercegovine. Nakon oslobođenja Jugoslavije (1945.), Bosna i Hercegovina je ušla u sastav FNRJ kao narodna republika; od 1963. socijalistička republika u sastavu Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije. Od 1960-ih godina došlo je do povećanja muslimanskog stanovništva. Prema popisu stanovništva, 1961. godine u Bosni i Hercegovini je živjelo 42,89% pravoslavaca (uglavnom Srba), 25,69% muslimana (Bošnjaka), 21,71% katolika (uglavnom Hrvata), odnosno 1971. godine, 19,737 % i 20,62%, 1981. - 32,02%, 39,52% i 18,38%, 1991. - 31,2%, 43,5% i 17,4% (5,6% samoidentifikovanih kao "Jugosloveni"). Odvajanje Bosne i Hercegovine od Jugoslavije (nezavisnost Bosne i Hercegovine proglašena je u martu 1992., koju je svjetska zajednica priznala u aprilu 1992.) pratio je međuetnički rat (1992-95.) koji je okončan potpisivanjem Dejtonski sporazum (1995). Bosna i Hercegovina se sastojala od dva ravnopravna entiteta - Republike Srpske (49% teritorije) i Federacije Bosne i Hercegovine (bošnjačko-hrvatski; 51% teritorije). Na teritoriju Bosne i Hercegovine uvedene su multinacionalne vojne snage pod komandom NATO-a, koje su kasnije zamijenjene mirovnim snagama Evropske zajednice. Sva politička moć prebačena je na Visokog predstavnika UN-a, koji ima ovlasti sankcionisanja i ima pravo da mijenja tamošnje izabrane lidere. Iako je značajna međunarodna pomoć od 1995. godine olakšala proces obnove, posljedice međuetničkih sukoba i dalje negativno utiču na razvoj Bosne i Hercegovine.

Lit.: Hilferding A. [F.] Bosna, Hercegovina i Stara Srbija. Sankt Peterburg, 1859; Klaić V. Povijest Bosne do propasti kralevstva. Zagreb, 1882; Lavrov P. Aneksija Bosne i Hercegovine i odnos Slovena prema njoj. Sankt Peterburg, 1909; ?opovu? V. Bosna i Hercegovina. Beograd, 1925; Slipićević F. Bosna i Hercegovina od Berlinskog kongresa do kraja Prvog svetskog rata (1878-1918). Zagreb, 1954; Istorija Jugoslavije: U 2 sv. M., 1963; ?irkovi? S. Istorija srednjeg vijeka u Bosanskim Dravama. Beograd, 1964; Kapidžić H. Bosna i Hercegovina pod austrougarskom upravom. Sarajevo, 1968; Pisarev Yu A. Formiranje jugoslovenske države. Prvi svjetski rat. Oslobodilačka borba jugoslovenskih naroda Austro-Ugarske. Slom Habsburške monarhije. M., 1975; Šabanović H. Bosanski pašaluk. Sarajevo, 1982; Kraljačić T. Kalajev rezim u Bosni i Hercegovini (1882-1903). Sarajevo, 1987; Oslobodilačka borba naroda Bosne i Hercegovine i Rusije: 1850-1875. Dokumentacija. M., 1985-1988. [T. 1-2]; Bosna, Hercegovina i Rusija 1850-1875: narodi i diplomatija. M., 1990; Bosna i Hercegovina od najstarijih vremena do kraja Drugog svetskog rata. Sarajevo, 1998; Nikiforov K.V. Između Kremlja i Republike Srpske (bosanska kriza: završna faza). M., 1999; Guskova E. Yu Istorija jugoslovenske krize (1990-2000). M., 2001.

K. V. Nikiforov.

Farma

Bosna i Hercegovina je jedna od nerazvijenih zemalja u Evropi. Obim BDP-a je 26,2 milijarde dolara (po paritetu kupovne moći, 2004); prema nacionalnoj statistici - 17,9 milijardi KM, odnosno oko 11 milijardi dolara. U sektoru usluga stvara se 62,8% BDP-a, u industriji 25,3%, u poljoprivredi 11,9%. Indeks humanog razvoja - 0,786 (2003; 68. mjesto među 177 zemalja svijeta).

Bosna i Hercegovina (uz Makedoniju) je bila jedna od ekonomski najnerazvijenijih republika bivše Jugoslavije. U 1950-80-im godinama u republici je stvoren kompleks preduzeća teške industrije, uglavnom usmjerenih na korištenje lokalnih resursa. Izgrađene su termo i hidroelektrane, razvijena je eksploatacija uglja, ruda crnih i obojenih metala, kamene soli; povećana proizvodnja koksa, čelika i valjanih proizvoda, aluminijuma, hemijskih proizvoda, celuloze, papira i dr.; Radilo je više preduzeća odbrambene industrije. Kao rezultat oružanog međuetničkog sukoba 1992-95. godine, privreda i infrastruktura Bosne i Hercegovine su uništeni.

U 2004. BDP je bio oko 70% od nivoa ranih 1990-ih; realni rast BDP-a - 5%. Ekonomska politika zemlje usmjerena je na rješavanje dva glavna zadatka: oporavak ekonomija i njena reforma na tržišnim osnovama. Najvažniji ekonomski i socijalni problemi su veliki spoljnotrgovinski deficit i visoka nezaposlenost. Pokrenut je proces privatizacije (oko 60% BDP-a proizvedeno je u javnom sektoru privrede, 2005). Obim direktnih stranih investicija se povećava. U Bosni i Hercegovini su stvorena preduzeća velikih TNK - Coca-Cola, Volkswagen, Daimler-Chrysler, itd. Nekoliko slobodnih ekonomskih zona (Vogošćea, Banja Luka, Mostar itd.). Ekonomski i socijalni problemi se djelimično rješavaju putem strane finansijske pomoći (650 miliona dolara u 2001. godini). Central banka Bosna i Hercegovina vodi politiku čvrstog podržavanja kursa nacionalne valute (u stvari, provodi se neekonomskim metodama); Inflacije u zemlji praktično nema (0,4% u 2004. godini).

Industrija. Zbog nedovršenosti poslijeratne ekonomske obnove, domaće tržište Bosne i Hercegovine je ograničeno; Mnoga industrijska preduzeća ne rade punim kapacitetom, fokusirajući proizvodnju na izvozne zalihe. Rast obima industrijske proizvodnje 5,5% (2003).

U strukturi bilansa goriva i energije Bosne i Hercegovine nafta i naftni derivati ​​učestvuju sa 18%, prirodni gas- 20%, ugalj i lignit - 37%, hidroenergija - 25% (2003). Nafta i prirodni gas se uvoze, uglavnom iz Rusije. Vađenje mrkog uglja i lignita (oko 540 hiljada tona 2004. godine) u rudnicima koji se nalaze u međuplaninskim basenima centralnog i sjeveroistočnog dijela zemlje, od Breze do Tuzle. Bosna i Hercegovina ima značajan energetski potencijal, koji joj omogućava ne samo da u potpunosti podmiri vlastite potrebe za električnom energijom, već i da je snabdjeva za izvoz. Proizvodnja električne energije 11,678 miliona kWh (2004); izvoz 3288 miliona kWh (2002), uvoz 2271 miliona kWh. Oko 1/3 proizvodnje električne energije dolazi iz hidroelektrana, najveće - na rijekama Neretvi (kod Jablanice i Čapline), Vrbasu (Jajce), Trebišnici (Trebinje). Realizuje se program izgradnje malih hidroelektrana na planinskim rijekama (4 takve hidroelektrane izgrađene su 2005. godine). Termoelektrane rade uglavnom na lokalni ugalj i lignit; najveće termoelektrane su u Gacku, Tuzli i Ugljeviku. Glavni centar za preradu nafte je tvornica u gradu Bosanski Brod (kapaciteta do 5 miliona tona prerade sirove nafte godišnje).

Glavna preduzeća crne i obojene metalurgije (čeličana u Zenici, fabrika aluminijuma u Mostaru, fabrika glinice u Zvorniku) su obnovljena uz učešće stranog kapitala, većina njihovih proizvoda se izvozi (oko 1/4 godišnje zemlje). zarada od izvoza). Vađenje željezne rude (oko 127 hiljada tona; rudnici kod Ljubije i Vareša), mangana (kod grada Bosanske Krupe), olova i cinka (na području Srebrenice), kao i boksita (na području gradova Vlasenica , Srebrenica, Jajce, Bosanska Krupa i dr.). Proizvodnja čelika 197 hiljada tona (2003), aluminijuma (iz uvoza) 171 hiljada tona, glinice (u potpunosti izvezeno) 640 hiljada tona (2004), koncentrata olova i cinka - 11,7 hiljada tona proizvodnja automobilskih motora, komponenti, sklopova i delova (oko 50 preduzeća). Glavni centri su Sarajevo, Mostar, Tešnja itd. Proizvodi se isporučuju u 25 zemalja u vrijednosti od 200 miliona Euro(2004). Fabrika za sklapanje automobila u Vogošću proizvodi male serije Volkswagen putničkih automobila (oko 3,5 hiljada jedinica godišnje).

Na osnovu značajnih šumskih resursa posluju šumarstvo i drvoprerađivačka preduzeća (ukupno oko 1,5 hiljada). Raspoloživi kapaciteti nam omogućavaju da godišnje preradimo preko 2 miliona m3 drveta. Industrija obuhvata proizvodnju namještaja (oko 200 preduzeća), čije mogućnosti značajno prevazilaze potrebe domaćeg tržišta. Drvo i namještaj su jedan od važnih izvoznih proizvoda zemlje (240 miliona eura u 2003.). Kapaciteti preduzeća celulozne i papirne industrije omogućavaju godišnju proizvodnju od preko 250 hiljada tona raznih vrsta papira i kartona. Najznačajniji centar lake industrije (tekstil, koža, obuća, odjeća) je Sarajevo.

Poljoprivreda. Prirodni uslovi pogodni za razvoj poljoprivrede i raspoloživi kapaciteti za preradu poljoprivrednih proizvoda omogućavaju da se u potpunosti podmire potrebe zemlje za hranom. Gotovo sva poljoprivredna proizvodnja je u privatnim rukama, ali većina seljačkih farmi (obično malih) je neefikasna. Svake godine zemlja uvozi hranu u vrijednosti od preko milijardu dolara.

Poljoprivredno zemljište zauzima više od 2 miliona hektara (preko 40% teritorije Bosne i Hercegovine), uključujući 695,4 hiljade hektara oranica i povrtnjaka (2001), 151,3 hiljade hektara voćnjaka i vinograda; ostalo su livade i planinski pašnjaci. Glavni dijelovi obradivog zemljišta nalaze se u dolinama rijeka, uglavnom u dolini rijeke Save, u sjevernom dijelu zemlje, gdje su klima i zemljište pogodni za uzgoj žitarica i nekih industrijskih kultura (šećerna repa, soja, suncokret ). Žetva žitarica 1,1 milion tona (2004; uključujući kukuruz 750 hiljada tona, pšenicu 250 hiljada tona, ovas 55 hiljada tona, ječam 41,8 hiljada tona, raž 12 hiljada tona). Na jugu, uzvodno od pritoka Save, na brežuljcima i podnožju posebno je mnogo voćnjaka. Berba (hiljadu tona): šljive 73, jabuke 35, kruške 12. Na jugozapadu Hercegovine, gdje preovlađuje mediteranska klima, uzgaja se duhan, kao i kajsije, mandarine, breskve, smokve, trešnje, masline i dinje; značajne površine zauzimaju vinogradi (berba grožđa je oko 20 hiljada tona). Tradicionalni centar vinarstva je Mostarska regija. Krompir i povrće se uzgajaju posvuda. Žetva (hiljadu tona, 2004): krompir 350, kupus 78, paradajz 35, zelena paprika 30, luk (suve mase) 30, šargarepa 10, ostalo povrće 500. Goveda i živina se uzgajaju u dolinama reka (u Republici Srbiji i u područjima s hrvatskim stanovništvom i svinje). U centralnom dijelu zemlje preovlađujuća je lovina. stočarstvo(uključujući uzgoj ovaca). Broj goveda je 190 hiljada (2003), ovaca i koza 98 hiljada, svinja 35 hiljada, živine 1370 hiljada. Proizvodnja (hiljadu tona, 2004): punomasno kravlje mlijeko 460, meso i mesne prerađevine općenito 56,4.

Sektor usluga. Najvažnija grana uslužnog sektora ostaje trgovina na veliko i malo. Najbrže se razvijaju informaciona infrastruktura, telekomunikacije i komunikacije. Tokom ekonomskih transformacija u zemlji, moderna bankarski sistem(36 komercijalnih banaka, 2005). Uspješno posluje niz firmi nastalih na bazi istraživačkih centara i projektantskih biroa koji su postojali u Bosni i Hercegovini do ranih 1990-ih godina. Glavno područje njihove djelatnosti je priprema i organizacija radova na realizaciji velikih građevinskih projekata (uključujući i inostranstvo). Vodeća organizacija u ovoj oblasti je kompanija Energoinvest (Sarajevo) sa godišnjim prihodom od oko 100 miliona eura.

Bosna i Hercegovina ima niz prirodnih, klimatskih, kulturno-historijskih resursa za razvoj turizma i rekreacije: odmarališta (sa termalnim izvorima i izvorima blata) i zimske rekreacijske centre na planinama u blizini Sarajeva, kraške pećine Dinarskog gorja, plaže jadranske obale; brojni istorijski i arhitektonski spomenici (u Sarajevu, Travniku, Mostaru i drugim gradovima). Prije oružanog sukoba 1992-1995, prihodi od turizma (uglavnom stranog) iznosili su oko 2,5% republičkog BDP-a. U 2005. godini hotelska baza i turistička infrastruktura Bosne i Hercegovine su u procesu obnove. Profitabilnost turističkog poslovanja je niska.

Transport. Glavni vid transporta je automobilski. Dužina puteva je 22,6 hiljada km (2004), uključujući oko 14 hiljada km asfaltiranih puteva. Preovlađuju dionice planinskih puteva sa slabom propusnošću. Dužina pruga je 1031 km (u 2004. godini njima je prevezeno 3,2 miliona tona tereta). Plovidba rijekom Savom i njenim pritokama. Riječne luke - Doboj (na rijeci Bosni), Bosanski Šamac, Bosanski Brod (na Savi) itd. Pomorski transport se obavlja preko luke Ploče (Hrvatska). Najvažniji aerodromi su u Sarajevu, Mostaru, Banja Luci, Tuzli. Nacionalna aviokompanija je VN Airlines. Najveći deo vazdušnog saobraćaja obavljaju strane kompanije.

Međunarodne trgovine. Obim spoljnotrgovinskog prometa je 6,9 ​​milijardi dolara (2004), uključujući izvoz od 1,7 milijardi dolara, uvoz od 5,2 milijarde dolara. U robnoj strukturi izvoza dominiraju sirovine i poluproizvodi (livci od crnih metala, aluminijuma, građa), nameštaj, električna energija, kao i automobilske komponente i sklopovi, proizvodi tekstilne, odevne i kožne industrije. Najvažniji uvozni artikli: mašine i oprema (uključujući automobile, kućne električne aparate i elektroniku), hemikalije, gorivo (nafta i naftni derivati, prirodni gas), hrana. Najveći dio vanjskotrgovinskog prometa otpada na zemlje EU. Glavni uvoznici robe iz Bosne i Hercegovine: Italija (22,9% vrijednosti u 2004.), Hrvatska (22,1%), Njemačka (20,3%), Austrija (7,5%), Slovenija (6,9%), Mađarska (4,9%). Glavni dobavljači robe u Bosnu i Hercegovinu: Hrvatska (26,4%), Njemačka (14,9%), Slovenija (13,4%), Italija (12,0%), Austrija (6,9%), Mađarska (6,4%).

Yu. E. Bychkov, A. A. Shinkarev.

Oružane snage

Oružane snage Bosne i Hercegovine (od 2005. godine) obuhvataju paravojne snage Republike Srpske (oko 12,2 hiljade ljudi; 8 operativno-taktičkih raketnih bacača, 137 tenkova, 115 borbenih oklopnih vozila, oko 500 artiljerijskih oruđa i minobacača, protivvazdušna artiljerija i vojnog zrakoplovstva) i paravojnih snaga Federacije Bosne i Hercegovine (oko 23,8 hiljada ljudi; 204 tenka, 147 borbenih oklopnih vozila, 905 artiljerijskih oruđa i minobacača, MLRS i vojna avijacija). Na teritoriji Bosne i Hercegovine nalaze se mirovne snage EU (oko 7 hiljada ljudi). Sredstva za mobilizaciju: 953 hiljade ljudi, uključujući 405 hiljada ljudi sposobnih za vojnu službu.

Zdravstvo

U Bosni i Hercegovini na 100 hiljada stanovnika dolazi 143 ljekara, 452 paramedicinskog osoblja (2002), 19 stomatologa (1998). Primarnu zdravstvenu zaštitu pružaju klinike i medicinski centri, specijaliziranu njegu pružaju specijalizirane klinike, bolnice, zdravstveni i rehabilitacijski centri i instituti. Na 100 hiljada stanovnika ima 314 kreveta (2003). Troškovi za zdravstvena zaštitačine 7,5% BDP-a (2001). Medicinsko osoblje se školuje u 5 medicinskih instituta. Mnogo je urađeno na razvoju porodične medicine u Bosni i Hercegovini. Odmarališta - Banja Vručica, Ilidža.

A. N. Prokinova.

Sport

Nacionalni olimpijski komitet osnovan je 1992. godine, a MOK od 1993. godine. Najrazvijeniji timski sportovi su fudbal, košarka, rukomet, ragbi i šah. Fudbalska reprezentacija Bosne i Hercegovine učesnik je kvalifikacionih turnira za Evropsko i Svjetsko prvenstvo. Sarajevo je od 1957. godine domaćin tradicionalnih šahovskih turnira sa učešćem najjačih svjetskih velemajstora, od 1960. godine poznatih kao Bosna turniri. U Sarajevu su 1984. godine održane Zimske olimpijske igre.

Obrazovanje. Naučne i kulturne institucije

Opće upravljanje odgojno-obrazovnim ustanovama vrši Federalno ministarstvo obrazovanja, nauke, kulture i sporta. Obrazovni sistem uključuje: predškolske ustanove za djecu 3-7 godina, osnovne obavezne dvostepene škole (za 7-11 godina i 11-15 godina), opšte srednje četvorogodišnje škole (gimnazije) za učenike od 15-19 godina, specijalne srednje 4- godišnje škole (pedagoške, umjetničke, muzičke, vjerske, tehničke), stručne trogodišnje škole, univerziteti. Sistem visokog obrazovanja obuhvata 4 univerziteta: u Sarajevu (1949), Banja Luci (1975), Tuzli (1976), Mostaru (1977), Pedagoške akademije u Zenici i Bihaću (oba 1993), Pedagošku školu u Bijelini (početak 2000-ih).

Godine 1966. osnovana je Akademija nauka i umjetnosti na bazi Naučnog društva Bosne i Hercegovine (1951, Sarajevo). Glavne naučne institucije: instituti za meteorologiju (1891), termo i nuklearnu tehnologiju (1961), lingvistiku (1973), Bosanski institut (1997; istraživanja iz oblasti historije i kulture Bosne i Hercegovine) - svi u Sarajevu; društva - matematička, fizičko-astronomska, geografska, pedagoška, ​​medicinska itd.

Biblioteke: Gazi Hasrevbegova (1537), Nacionalna i univerzitetska (1945), Zemaljski muzej (svi u Sarajevu) itd. Preko 20 muzeja i galerija, uključujući muzeje: Nacionalni (1888), historijsku, književnu i pozorišnu umjetnost, Umjetničku galeriju (1946). ) - sve u Sarajevu; Zavičajni muzej u Banjoj Luci (1930).

Lit.: Demokratija u obrazovanju u Bosni i Hercegovini i SR Jugoslaviji. Stockh., 2002; Obrazovanje u Bosni. Oklahoma, 2002.

Masovni medij

Najveće dnevne novine (2005): Oslobođenje, Nezavisne novine, Dnevni avaz, Slobodna Bosna. Državna televizija i radio emitiranje uključuje 4 radio i 2 televizijska kanala. Emitovanje javne televizije u cijeloj zemlji odvija se na kanalu BGTV-1 (BGTV-1). FTV je javni emiter Federacije Bosne i Hercegovine. RTRS je javna televizijska i radio kuća Republike Srpske. Mreža Plus je komercijalni kanal. U zemlji postoje 2 državne novinske agencije: FENA, koja pripada Federaciji Bosne i Hercegovine, SRNA, koja pripada Republici Srpskoj.

G. V. Pruttskov.

Književnost

Književnost Bosne i Hercegovine razvija se uglavnom na bosanskom jeziku (vidi srpsko-hrvatski jezik) i seže do tradicije ćiriličnog pisanja. Najstariji spomenici (Divoševsko četvorojevanđelje, povelja kralja Stepana Dabiše, Zbornik pohvala i dr.) datiraju iz 14.-15. veka. U 15.-17. vijeku nastali su hronografi u nekim srpskim manastirima u Bosni i Hercegovini. Književni spomenici uključuju natpise sa kamenih nadgrobnih spomenika na temu života i smrti. Od 16. stoljeća pojavljuju se djela bosanskih muslimana na turskom, perzijskom, arapskom, kao i na bosanskom jeziku (koristeći arapsko pismo). Poznate su vjerske i poučne pjesme (Ilahije i Hasidima) Hadži Jusufa, Hasanija Kaimija, Khevaija Uskjufija. U 17. i 18. stoljeću hrvatski redovnici franjevci pisali su vjerska, didaktička i povijesna djela koristeći ćirilicu i latinicu. abeceda(M. Divković, I. Antić, A. Šipragić, S. Margitić). U 19. veku dolazi do izražaja uticaj ilirizma (na franjevačke pisce - I.F. Jukića, G. Martića) i romantizma (na srpske pisce - S. Milutinovića-Sarajlija i druge). Vjersko-didaktički žanrovi su dominirali književnošću bosanskih muslimana do kraja 19. stoljeća (M. C. Chatić). Na prijelazu iz 19. u 20. vijek u Bosni i Hercegovini su djelovali istaknuti srpski pjesnici A. Šantić i J. Dučić i satiričar P. Kočić.

Književnost se u 20. stoljeću u Bosni i Hercegovini razvijala prvenstveno u tradiciji realizma. Rođen je društveno-kritički pravac (N. Simić, H. Kikić). Pedesetih i šezdesetih godina 20. vijeka stvaralaštvo srpskog realiste B. Ćopića postalo je zaista popularno od strane Srba I. Andrića (Nobelova nagrada, 1961.) i Bošnjaka M. Selimovića; srpskoj književnoj tradiciji. Djelo Selimovića i Bošnjaka S. Kulenovića (također povezano sa srpskom tradicijom) čini osnovu nove muslimanske književnosti Bosne i Hercegovine koja nastaje od 1970-ih godina. Istovremeno, bošnjački pjesnici M. Dizdar, pristaša hrvatske književne škole, i I. Sarajlić, blizak srpskoj književnosti, pripadaju nekoliko književnih tradicija; prozni pisac C. Sijarić doživljavan je i kao musliman, i kao crnogorski, i kao srpski pisac.

Lit.: Rizvić M. Bosanskohercegovačke književne studije. Sarajevo, 1980; Istorija književnosti zapadnih i južnih Slovena. M., 1997-2001.T. 1-3.

S. N. Meshcheryakov.

Arhitektura i likovna umjetnost

Na području Bosne i Hercegovine keramika sa linearnim i spiralnim šarama, figurice žena i životinja iz doba neolita, umjetnički spomenici Ilira i Kelta, ostaci antičkih rimskih gradova (Domavium, sada Domavia, itd.), te nakit otkriveni su stari Sloveni. Srednjovjekovni art Bosna i Hercegovina je apsorbovala uticaje iz Vizantije, Srbije, Dalmacije, srednje Evrope, a od sredine 15. veka i Turske. Podignuti su dvorci i utvrđene kule-kule (kule), bazilike (u Zenici, Brezama i dr.); građene su jednostavne križno-kupolne crkve (na Ozrenu), kao i jednobrodne (u Dobrunu, do 1383.), romaničke (u Jajcu) i gotičke (u Bihaću) crkve. Tip stanovanja koji se i danas nalazi bila je kuća (od gline, drveta ili kamena) sa krovom na 4 nagiba, kavezom i stambenim prostorom na 2. katu. U periodu turske vladavine nastao je tip gradske kuće sa zatvorenim dvorištem i stepenicama koje vode na gornji sprat. Mali gradovi sa gustim zgradama imali su „sakhat-kulu“ (sahat kulu). Podignute su džamije, medrese, kupatila, karavan-saraji i mostovi. U likovnoj umjetnosti rasprostranjeni su kameni nadgrobni spomenici (tzv. stečak) s klesanim reljefima. Malobrojni sačuvani spomenici srednjovekovnog monumentalnog slikarstva (freske crkve u Dobrunu, kraj 14. veka) bliski su muralima Srbije, ali ukazuju i na poznavanje kulture Italije. Umetnost minijature u 12.-14. veku doživljava srpske i vizantijske uticaje. Zanimljivi su bogumilski rukopisi sa naivnim folklornim minijaturama (Kopitarsko jevanđelje, 14. vijek). Ikonografija Bosne i Hercegovine slijedila je vizantijske kanone sve do sredine 19. stoljeća. Obrada metala i umjetničko tkanje (kilim tepisi bez vlakana sa geometrijskim i floralnim uzorcima) dostigli su visoko savršenstvo u srednjem vijeku.

Za vrijeme austrijske okupacije u gradovima su građene zgrade u duhu evropskog eklekticizma, u “mavarskoj” (Vjećnica u Sarajevu, 1890-96, arh. K. Iveković; uništena 1992), neoklasicistici (pozorište u Sarajevu, arh. K. Parzik) i neorenesansnog (Narodni muzej, 1913., Paržik; uništen 1992.) stilova. Krajem 19. i početkom 20. vijeka slikari koji su se školovali u inostranstvu ovladali su metodama modernog slikarstva. Većina bosanskohercegovačkih umjetnika djelovala je u Srbiji (slikari J. Bijelić, N. Gvozdenović, vajar S. Stojanović). 1920-30-ih godina nastaje grupa domaćih slikara u čijem se stvaralaštvu spaja pozivanje na narodni život i zavičajnu prirodu sa upotrebom plenerističkih i postimpresionističkih tehnika (S. Botsarič, V. Dimitrijević, I. Šeremet) .

U arhitekturi Bosne i Hercegovine 1920-ih i 30-ih godina dolazi do zaokreta prema funkcionalizmu (metalurški kombinat u Zenici). Nakon 1945. godine počinje izgradnja modernih industrijskih preduzeća (u Zenici, Jablanici), stambenih i javnih zgrada, sportskog kompleksa i zgrade univerziteta (u Sarajevu). Od 1960-ih počinje potraga za plastičnim izrazom, bliskim brutalizmu, i dekorativnom upotrebom domaćih materijala (sportski centar Skenderija i Muzej narodne revolucije u Sarajevu, robna kuća Razvitak u Mostaru). U likovnoj umjetnosti nakon 1945. nastaju monumentalne kompozicije na teme nacionalne historije i narodnooslobodilačke borbe (slika I. Muezinovića, V. Dimitrievića, spomenik na partizanskom groblju u Mostaru B. Bogdanoviča i dr.) . U 2. polovini 20. vijeka širi se i realizam (L. Lach, B. Šotra) i ekspresionizam (Muezinovich, M. Verber). apstrakcionizam(M. Korovin, E. Numankadich) i drugi avangardni pokreti. U Sarajevu je 1945. godine otvorena Slikarska škola, a 1972. Umjetnička akademija.

Lit.: Grabrijan D., Neidhardt J. Arhitektura Bosne i put u suvremeno. Ljubljana, 1957; Vodič kroz zbirke Zavičajnog muzeja Bosne i Hercegovine / S. Šilić. Sarajevo, 1984.

Muzika

Osnova muzičke kulture tradicionalno je bilo usmeno stvaralaštvo. Srednjovjekovna kultura je ministrantskog tipa, prvi spomen dvorskih muzičara datira iz 1408. godine. U periodu turske dominacije, orijentalni elementi prodiru u narodnu muzičku tradiciju – slovensku u njenoj osnovi; Postojala je crkvena muzika (istočni i zapadni obredi), katolički muzičari su studirali uglavnom u Italiji. Najznačajniji kompozitor ovog perioda je Franjo Bosanac (1. polovina 16. stoljeća, porijeklom iz Bosne, živio je u Veneciji). U periodu austrougarske okupacije počela je da se razvija muzička kultura evropskog tipa, a veliku ulogu u tom procesu imaju i gradski muzički život. 1881. godine održali su se prvi koncerti u Bosni i Hercegovini - u Banja Luci, zatim u Sarajevu. Strani muzičari su počeli da pristižu 1909. godine, violinista B. Huberman je održao koncert, a nastupile su operetne trupe iz Austrije i Mađarske. Godine 1886. u Sarajevu je organiziran Muški pjevački savez (postojao otprilike do 1918.), koji je dugo godina vodio J. Vancas; Osim njemačke i austrijske muzike, izvedena su djela hrvatskih, slovenačkih i čeških autora. Prvi profesionalni kompozitor i dirigent Bosne i Hercegovine je F. Macejovski, rođen u Češkoj (živio u Banjoj Luci od 1900., u Sarajevu 1905-38). Početkom 20. stoljeća Čeh L. Kuba počeo je proučavati muzički folklor Bosne i Hercegovine. Domaći muzičari su se ujedinili (na nacionalnoj ili konfesionalnoj osnovi) u brojna muzička društva.

Ulazak Bosne i Hercegovine u sastav Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca (1918.) doprinio je usponu muzičke kulture. U Sarajevu je započeo redovan koncertni život, stvoreno je: Narodno pozorište (1919), gdje je imalo svoj orkestar i postavljene prve nacionalne predstave sa muzikom, a od sezone 1928/29 opere (izvorno italijanske), Simfonijski orkestar Filharmonije (1923.) . U Banja Luci je otvoreno i Narodno pozorište (1930). U kompozitorovom stvaralaštvu preovladavale su obrade narodnih pjesama i igrokaza na lokalne teme. Među kompozitorima: B. Kačerovski, B. Jungić, V. Milošević, J. Pleciti, C. Richtman, A. Pordes. Godine 1941. zatvorene su muzičke organizacije.

U Sarajevu je 1946. godine otvorena Opera, na čijoj su pozornici postavljene opere jugoslovenskih kompozitora, 1948. godine organiziran je Simfonijski orkestar Republike Bosne i Hercegovine (od 1953. Filharmonija), 1962. godine - orkestar; Simfonijski orkestar radija i televizije od 1955. djeluje Muzička akademija; U stvaralaštvu kompozitora i dalje je prevladavao folklorni pravac, ali su se pojavili i panevropski trendovi - neoklasicizam (D. Shkerl), avangarda(V. Komadina). Sačuvana je tradicija horskog izvođenja.

Lit.: Bosansko-hercegovačka muzika // Muzička enciklopedija. Zagreb, 1971. Kn. 1.

Pozorište

Nacionalna pozorišna umjetnost Bosne i Hercegovine počinje se formirati u 19. stoljeću. Razvoju pozorišne kulture doprinijele su i domaće trupe (npr. A. Banović i njegovi učenici) i strane diplomate koji su organizovali privatne pozorišne večeri. Prvu pozorišnu predstavu u Bosni (“Judith” F. Hebbela) izvela je 1865. godine amaterska trupa pod vodstvom S. Petranoviča. 1881-96. u Sarajevu je postojalo “Njemačko pozorište”. 1898. godine otvara se pokretno pozorište pod upravom M. Crnogorčevića, koje igra na srpskom jeziku (postojalo 8 meseci). Glumac D. Ginich je 1898. godine u Sarajevu stvorio “Prvo srpsko pozorište Bosne i Hercegovine” koje su vlasti Austro-Ugarske ubrzo zatvorile. „Srpsko amatersko pozorište u Sarajevu“, nastalo 1912. godine, godinu dana kasnije zatvoreno je iz političkih razloga. U decembru 1919. u Sarajevu je osnovano Narodno pozorište pod vodstvom S. Brakusa; među prvim predstavama bila je Molijerova „Umišljeni invalid“ koju je postavio prvi profesionalni reditelj zemlje A. A. Vereščagin (u sezoni 1921/22. uspešno je postavio i „Skapinove trikove“ Molijera, „Generalnog inspektora“ N.V. Gogolja , „Živi leš” „L.N. Tolstoj). Za vrijeme 2. svjetskog rata kazalište je preimenovano u Hrvatsko narodno kazalište (1945. godine vraćeno mu je prvobitno ime 1941.-45. režirao ga je dramaturg A. Muradbegović). 1930-1936 glumac i reditelj R. Pregarz radio je u Narodnom pozorištu, postavio 75 predstava, uključujući drame W. Shakespearea, Molierea, P. Beaumarchaisa, F. Schillera, L. Pirandela, kao i M. Krležija i drugih jugoslovenskih autora. Pozorišta su se pojavila u Banja Luci (1930), Mostaru (1949), Tuzli (1949), Zenici (1950). U Sarajevu je 1950. godine otvoren Mali teatar (danas “Kamerni teatar 55”), kao i Pionerski i Lutkarski teatar, koji se 1977. spajaju u jedinstvenu grupu – Dječije pozorište. Devedesetih godina formiraju se nove pozorišne grupe, među kojima i pod vodstvom S. Plakala i drugih. Značajan doprinos razvoju scenske umjetnosti Bosne i Hercegovine dali su pozorišni radnici i glumci I. Korenić, I. Lešić. , M. Bilać, R. Demirdžić, 3. Sokolović, 3. Zrnčić, R. Alvadž, I. Fancović i mnogi drugi. Zima”.

Lit.: Lesié J. Istorija jugoslavenske moderne rezije. Novi Sad, 1986.

V. N. Gorelov.

Film

Prva filmska revija u Sarajevu održana je 1897. godine (demonstracija filmova braće L. i O. Lumiere). Najraniji sačuvani filmski snimak Bosne i Sarajeva napravljen je 1912. godine pod nazivom Putovanje kroz Bosnu u londonskom studiju Charles Urban. Pionir kinematografije u Bosni i Hercegovini bio je A. Valić, koji je rukovodio kinima Apollo i Imperial u Sarajevu. Godine 1913-14 snimio je 5 filmova, uključujući o atentatu na austrijskog nadvojvodu Franca Ferdinanda i demonstracijama koje su uslijedile. Prvi dugometražni filmovi bili su kratki “Na granici” (režija B. Kosanović) i cjelovečernji “Major Ghost” (režija N. Popović; oba 1951). Kao scenaristi često su nastupali poznati pisci (B. Ćopić, M. Selimović, I. Samokovlija, M. Kovač, A. Sidran). Većinu filmova producirala je kompanija Bosna Film (mnogi su bili zajednička produkcija sa drugim jugoslovenskim republikama ili stranim partnerima). Osnivanje kompanije Sutjeska Film 1960-ih, koja se bavila produkcijom dokumentarnih i kratkih filmova, dovelo je do procvata ovih žanrova. Takozvana sarajevska škola dokumentarnog filma dala je bosanskohercegovačkoj kinematografiji režisere kao što su H. Krvavac, B. Tanović, J. Ristić, M. Mutapčić, G. Šipovac, T. Janjić, P. Majchrovski, B. Čengić , V. Filipović . Uz njih, značajnu ulogu u formiranju izvorne bosanskohercegovačke kinematografije imali su I. Matić, N. Stojanović i M. Idrizović, koji su proizašli iz amaterske kinematografije, kao i pozorišne ličnosti B. Drašković i I. Lešić. , koji je dobio svjetsko priznanje. Godine 1981. u Sarajevu je osnovana Akademija scenskih umjetnosti sa jedinim odsjekom za glumu u to vrijeme (odsjek režije otvoren je 1989., a dramaturgija 1994. godine). Među najznačajnijim filmovima čije je snimanje u cijelosti ili djelomično u Bosni i Hercegovini: “Hanka” S. Vorkapića (1955), “Pastirica” (1962) i “Bitka na Neretvi” (1969) V. Bulajić, “Mladi borci” (1967) i “Uloga moje porodice u svjetskoj revoluciji” (1971) B. Čengića, “Miris dunje” M. Idrizovića (1982), “Žena i pejzaž” I. Matić (1975, izdan 1989), „Evo malo duše“ A. Kenoviča (1990), „Magareće godine“ N. Dizdareviča (1994). E. Kusturica je počeo da radi i u studiju Bosna Film (“Sjećaš li se Dolly Bell?”, 1981; “Otac na službenom putu” 1985; “Kuća za vješanje”, 1989), ali je s izbijanjem neprijateljstava napustio Sarajevo i nastavio rad u Beogradu. Vojni sukob je negativno uticao na razvoj kinematografije. Međutim, od 1995. godine u Sarajevu se održava Međunarodni filmski festival, a poslijeratni procvat učinio je bosanskohercegovačku kinematografiju jednom od najzapaženijih u jugoistočnoj Evropi na prijelazu iz 20. u 21. stoljeće. Prvi poslijeratni dugometražni film bio je “Savršen krug” A. Kenovicha (1996), a najveći uspjeh postigao je film “Ničija zemlja” D. Tanovića (2001, zajedno sa Italijom, Slovenijom, Francuskom, Velikom Britanijom , Belgija, nagrada Oscar, nagrada na Međunarodnom filmskom festivalu u Cannesu i mnoge druge). Među filmovima s početka 2000-ih: “10 minuta” A. Imamoviča (2002, proglašen najboljim evropskim kratkim filmom godine), “Ljeto u zlatnoj dolini” S. Vuletića i “Remake” D. Mustafića (obe 2003), “Bickford Cord” (2003) i “Dani i sati” (2004) P. Zhalice.

Lit.: Filmska enciklopedija. Zagreb, 1986-1990. Vol. 1-2.

Odmor bi trebao zauzeti značajno mjesto u životu svake osobe. Umorni od svakodnevne gužve i gužve, često tražimo mjesto gdje možemo barem nakratko pobjeći od problema i osjećati se slobodnima. Mnogi ljudi više vole da se opuste u planinama. Čist zrak, snježni vrhovi, skijanje - sve su to sastavni atributi ovakvog odmora u Bosni i Hercegovini.

Posebnosti

Danas malo zemalja može ponuditi zaista dobar odmor uz kvalitetnu uslugu za malo novca. Odmarališta u Francuskoj i drugim evropskim zemljama su veoma prestižna, ali nisu dostupna svima. Bosna i Hercegovina je pravi spas za ljubitelje aktivnog provoda. Ova mala država na Balkanskom poluostrvu gotovo je potpuno skrivena u planinama. Ugodna lokacija, blaga klima za planine, mnogo prekrasnih krajolika - ova zemlja ima sve što se može nazvati turističkim centrom.

opće informacije

Država Bosna i Hercegovina se nalazi u centru Balkanskog poluostrva, i zauzima površinu od skoro 52 hiljade kvadratnih metara. km. Stanovništvo je 4 miliona ljudi. Službeni jezici: bosanski dijalekt srpskohrvatskog, hrvatskog i srpskog. Valuta je konvertibilna marka (BAM). 100 BAM = $BAM:USD:100:2. Vremenska zona je UTC+1, lokalno vrijeme je 2 sata iza Moskve. Mrežni napon 220 V na frekvenciji od 50 Hz, C, F. Telefonski broj zemlje +387. Internet domena.ba.

Kratak izlet u istoriju

Bosna i Hercegovina je kao država nastala u srednjem vijeku, a nezavisnost je stekla 1992. godine. U antičko doba ove teritorije su bile naseljene tokom paleolita, neolita i bronzanog doba, o čemu svjedoče spomenici kulture i slike u pećinama. Slaveni su na ove krajeve došli u 6.-7. vijeku, tokom srednjeg vijeka formirana je Bosanska banovina, a potom i Kraljevina koju je činila Hercegovina. Nakon osmanskog osvajanja, država je bila pod turskom vlašću. Godine 1929. formirana je državna cjelina Jugoslavija u čijem sastavu su bile Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca i Bosna i Hercegovina. Za vrijeme Drugog svjetskog rata zemlju su okupirale njemačke trupe i uključile u fašističku Nezavisnu Državu Hrvatsku. Tokom Jugoslovenske oslobodilačke vojske 1945. godine, Bosna i Hercegovina je oslobođena i uključena u Jugoslaviju kao savezna republika, a država je stekla nezavisnost 1992. godine.

Klima

Umjerenokontinentalna klima prevladava u većem dijelu zemlje, ali u stvari, zbog posebnosti lokalne topografije, ovdje se uočava veliki broj mikroklimatskih zona. Jugozapad Bosne i Hercegovine ima suptropsku mediteransku klimu, koju karakterišu suva, topla ljeta i tople, vlažne zime. U kotlinama je prosječna temperatura ljeti +16..+27 stepeni, au planinskim područjima +10..+21, zimi – 0..-7 stepeni, a može se spustiti i do -16 stepeni.

Vizni i carinski propisi

Za ulazak u Bosnu i Hercegovinu državljanima Rusije i Ukrajine nije potrebna preliminarna viza za kraći boravak na granici, izdaje se ulazni pečat. Carinska pravila su u skladu sa opšteprihvaćenim standardima.

Kako do tamo

U zemlji ne postoji nacionalna avio-kompanija, kao ni direktne veze sa. Postoje redovne presjedajuće letove sa evropskim i drugim avioprijevoznicima: Turkish Airlines, Lufthansa, Malev Hungarian Airlines, Austrian Airlines, Croatia Airlines, Adria Airways i Jat. Najekonomičniji letovi iz Rusije za Bosnu i Hercegovinu su preko, ili, a zatim zemaljskim prevozom do odmarališta. Vozom iz Rusije u Bosnu i Hercegovinu možete stići samo uz presjedanje preko drugih većih gradova:,.

Transport

Zemlja ima dobro razvijenu autobusku liniju. Autobusi su novi i moderni. Čak i ako dođete negdje usput, stjuard vam izdaje kupon, kartu i račun.

Gradovi i odmarališta

U Bosni i Hercegovini postoje četiri skijališta koja su čak 1984. godine bila i olimpijska mjesta:

Jahorina– ski centar sa svim potrebnim rekvizitima za skijanje. Za alpsko skijanje opremljeno je 20 km staza. Postoji sopstvena škola instruktora u kojoj pružaju obuku za početnike. Veoma popularno evropsko skijalište.

Belashnitsa– mjesto je jednostavno odlično za skijanje. Postoji nekoliko specijalnih žičara do vrhova, uključujući i dječje. Postoji nekoliko hotela u kojima možete odsjesti u blizini snježnih slonova.

Vlašić– nalazi se između nekoliko velikih gradova. U samom centru Vlašića izgrađen je Dom zdravlja koji je poznat širom Bosne. Također na njenoj teritoriji postoji mnogo hotela i zasebnih apartmana u kojima se možete opustiti. Četiri operativna lifta, iskusni instruktori.

Kupres– odmaralište je dostupno za skijanje 5 mjeseci godišnje. Osim skijanja, na raspolaganju su i pseće zaprege, sankanje i motorne sanke.

Stoga, pronalaženje odgovarajućeg odmarališta neće biti teško. No, osim ovako aktivne rekreacije, u Bosni i Hercegovini je moguća i kulturna rekreacija uz razgledavanje lokalnih atrakcija. Na primjer, u glavnom gradu zemlje, gradu, možete vidjeti mnoge arhitektonske i povijesne spomenike. Grad je osnovan davne 1263. godine i još uvijek zadržava poseban šarm antike.

Ponekad se turistu može činiti da se zaista našao u srednjovjekovnom mjestu sa svim njegovim okusima: turskom bazarom, uskim ulicama, starinskim zgradama, džamijama i bučnim pijacama. Prije Drugog svjetskog rata Sarajevo gotovo nije ličilo na moderan grad, ali sada u njemu već počinje da vrije živahan život. Grade se nove kuće i centri, razvija se centar grada. Međutim, lokalni stanovnici ne žele potpuno modernizirati svoj drevni grad i pokušavaju u svemu sačuvati misteriju i misteriju srednjeg vijeka. Osim Sarajeva, postoji još mnogo gradova u zemlji čija historija seže iz antičkih vremena.

Ljepota Bosne i Hercegovine je u tome što se uz moderne hotele visoke klase i luksuzne apartmane nalaze jednostavne stare kuće od prije stoljeća. I to nadopunjuje sliku ove nevjerovatne zemlje, boji je u različitim bojama.

Svaki turist koji posjeti Bosnu i Hercegovinu ostat će dugo impresioniran ovim putovanjem. Različite vrste odmora koje se ovdje nude savršeno se međusobno razlikuju. Nevjerojatne planinske ravnice i šarm srednjovjekovnih građevina neće ostaviti ravnodušnim ni najrazmaženijeg putnika.

Smještaj

U Bosni i Hercegovini iz velikog broja hotela možete izabrati najbolju opciju smještaja za sebe. U primorskom gradu Neumu možete rezervisati hotele sa 2-4*, u drugim gradovima postoji mnogo hotela sa 3-4* i nekoliko hotela sa 5*. Najbolji hoteli u Banja Luci su: Cezar, Palas, Bosna, Atina, Cubic i Talija. Najbolji hoteli u Sarajevu su Hollywood, Holiday Inn, Bosnia, Saraj, Park, Grand i Astra. Kampiranje nije baš uobičajeno.